Khurgen Huu, Mongol kino ХҮРГЭН ХҮҮ Монгол кино 1970
Бүтээсэн он: 1970 он Бүлгийн тоо: 11 /хар,цагаан/ Ерөнхий найруулагч: Дэжидийн Жигжид Зохиогч: Сономын Удвал, Долгорын Дожоодорж Зураглаач: Гэнэнгийн Цэрэн Зураач: Амгалангийн Бямбаа Хөгжмийн зохиолч : Эрэгзэнгийн Чойдог Дууны найруулагч – Ө.Чойжилсүрэн Нүүр хувиргагч – Д.Бадамцэрэн Эвлүүлэгч – Л.Далайхүү, С.Дарьсүрэн Гол дүр: Жамц- Доржийн Найдан Дэмбэрэл- Должингийн Довдон Должин-Самдангийн Батсүрэн Аюуш- Ламжавын Цэндсүрэн Санжид- Түдэвийн Цэвээнжав Хайдав- Банзарын Дамчаа Балдан- Рагчаагийн Дамдинбазар Киноны агуулга Нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөж байсан үед хүмүүсийн ухамсар дахь өөрчлөлт, улсын болон вийн өмчийн сэтгэлгээний зөрөөг баян Жамцын гэр бүл, хүргэн Дэмбэрэлийн харьцаагаар дамжүүлан үзүүлсэн ахуйн драмын бүтээл. Хүргэн хүү"-ийн Дэмбэрэлд монгол кино үйлдвэрийн баримтат киноны найруулагч Должингийн Довдон гуай тоглосoн Д.Довдон 1934 онд Булган аймгийн Хутаг-Өндөр суманд төржээ. 1950 онд Улаанбаатар хотын мал эмнэлгийн техникум, 1953-57 онд Урлагийн сургуулийн найруулагчийн ангийг, 1960-1965 онд БХКУДС-ийг профессор И.П.Копалены урланд баримтат кино найруулагчийн мэргэжлээр тус тус төгсжээ. Нэрт найруулагч Д.Жигжид гуай Довдон найруулагчийг хоёр кинондоо тоглуулсан байдаг. 1969 онд зургийг нь авсан "Хүргэн хүү" кинондоо Жамц баяны хүргэн Дэмбэрэлд тоглуулсан бол 1974 онд бүтээсэн "Хөдөөгийн баясгалан" киноныхоо Ширнэн өвгөнд мөн Найдан Жаажааг тоглуулж явуулын агентын худалдагчид Довдон гуайг тоглуулсан байдаг юм. 1966 он "Цэргийн хүү" өвчтөн цэрэг 1970 он "Хүргэн хүү" Дэмбэрэл 1974 он "Хөдөөгийн баясгалан" худалдагч 1993 он "Босоо ороолон" Нацаг 1995 он "Хамлет буюу их говийн жонон" галзуу 1995 "Уяа" Банзар уяач 2000 он "Хааны сүүлчийн хатан" Богдын зөвлөх лам “Хүргэн хүү” киноны Дэмбэрэлийн дүр жүжигчин Д.Довдон 1970 оны шинэ жилээр “Монгол кино үйлдвэр” ажилчиддаа анх удаа “Хүргэн хүү “киног үзүүлсэн гэдэг. -Та баримтат киноны найруулагч байх аа? -Тийм ээ. Би 1957 онд Урлагийн дунд сургуулийн найруулагчийн анги төгссөн. Тэгээд Завхан аймгийн Соёлын ордонд найруулагчаар хоёр жил ажиллалаа. Удалгүй Урлагийн хорооноос Москвагийн Бүх холбоотын кино урлагийн дээд сургууль руу явуулж, тэнд баримтат киноны найруулагчийн мэргэжил эзэмшсэн хүн дээ. 1965 онд төгсөөд, Монгол кино нэгтгэлд орж, одоог хүртэл хүчин зүтгэж явна. -Төгсөж ирээд анх ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байв? -”Тунгалаг тамир” зэрэг олон сайхан уран бүтээл дээр ажиллаж байсан Баттулга оператортой хамтран төмөр замын тухай “Галт тэрэгний хурдаар” гэсэн баримтат кино хийж байсан. Ингэж миний уран бүтээлийн гараа эхэлжээ. Тэр цагаас хойш монгол киноны салбарт хагас зуун жил зүтгэхдээ 400 гаруй бүлэг баримтат кино, 200 орчим мэдээ, сэтгүүл зэрэг уран бүтээл хийсэн байдаг юм. -Найруулагч мэргэжилтэй хүн яаж яваад “Хүргэн хүү” киноны гол дүрд тоглох болов? “Хүргэн хүү” миний анхны уран сайхны кино. Тэр үед “Монгол кино нэгтгэл” одоогийн байрандаа дөнгөж орж байсан. Би ч шинэхэн ажилчин байлаа. Нэг өдөр явж байсан чинь миний ард хоёр хүн “Нөгөөдөх чинь энэ явж байна” гээд л яриад байна. Эргээд харсан чинь найруулагч Жигжид гуай, зураглаач Цэрэн хоёр “Хөөе, Довдон уулзъя” гэлээ. Тэгсэн чинь Жигжид найруулагч “ Би кино хийж байгаа юм. Одоо дүрээ хайж байна. Гол дүрд чи яг тохирно” гээд л намайг сонгосон. Тэр үед уран сайхны кинонд дүр сонгоно гэдэг нарийн байлаа шүү дээ. Аймаг орон нутгаар хүн хайгаад л явчихна. “Хүргэн хүү” киноны миний хадам аав Найдан гуайг Ховдын театраас олж ирсэн байдаг юм. -Зураг авалтад оролгүй тэнцчихсэн байх нь ээ? -Үгүй дээ. Маргааш нь зураг авалтад орсон. Кино үйлдвэрийн павилонд нэг их том гэр барьчихсан жүжигчдээ сонгож байна аа. Би ч пробонд нь яаж орохгүй байхав гэж бодоод л орлоо. Тэгээд чадах чинээгээрээ л жүжиглэлээ. Найруулагч Жигжид гуай харж сууснаа “За чи тэнцлээ. Одоо эхнэрийг чинь олж өгнө өө. Танай авгай ч олдохгүй их зүдрээж байгаа даа” гэж байна. Яасан ч айхтар авгай байдаг юм бэ гэж бодоод л сууж байлаа. Төв аймгаас нэг хүүхэн авчирлаа тэнцсэнгүй. Миний эхнэрийн дүрд олон сайхан бүсгүй ирж, пробонд орсон доо. Одоогийн гавьяат жүжигчин Бүтэд хүртэл шалгуулаад, бас л тохироогүй. Тэгж тэгж явсаар тэр үеийн телевизийн нэвтрүүлэгч байсан Батсүрэн тэнцэж байлаа. Ингэж их хайсны эцэст эхнэртэй болж, “Хүргэн хүү” киноны зураг авалт эхэлж байсан юм даг. -Найруулагч болохоор жүжиглэхэд дөхөм байв уу? -Тэгэлгүй яахав. Урлагийн сургуулийг нь төгсчихсөн, дандаа жүжигчин, уран бүтээлчдийн дунд байсан болохоор кинонд тоглоход хүндрэлтэй зүйл байгаагүй. Киноны зураг авалт хавар эхэлж байсан. Мал ид төллөж байлаа. Цас, шуурга гэж жигтэйхэн. Дээр нь Шижрийн давааны тэнд “Царцаа ногоон онгоц” аваачаад салхи тавьж байлаа. Онгоцны ард хэдэн залуучууд хүрзээр бууцны өтгө, цас шидээд л байдаг. Нөгөөдөх нь миний хувцас, хунар, нүд чих рүү орчихно. Өмссөн үстэй дээл, үс хамар ам гээд л хүн харахын аргагүй амьтан болж байгаа шүү дээ. Тэр зураг авалт хүнд байсан.
